SPSS İLE FAKTÖR ANALİZİ NASIL YAPILIR?

Eğitim ve psikoloji başta olmak üzere sosyal bilimlerdeki araştırmacılar için vazgeçilmez araştırma konularından biri ölçek geliştirme çalışmalarıdır. Ölçeğin yapı geçerliği için faktör analizi nasıl yapılır ve nasıl yorumlanır bu içerikte buna göz atalım.

Faktör analizi yeni geliştirilen bir ölçeğin yapı geçerliğinin incelenmesi için olmazsa olmaz yöntemlerden biridir. Her ölçek geliştirme çalışması raporu mutlaka açımlayıcı faktör analizi bulgularını içermelidir. Faktör analizi ile şu temel soruya yanıt aranır;

Gösterge (indicator) olarak tanımlanan ölçek maddeleri (scale items) ölçülmek istenen örtük özelliğe (latent variable) ilişkin geçerli ölçümler üretiyor mu?

Bu önemli soruya yanıt aramak için SPSS te birkaç tıklama yapmak yeterli gibi görünebilir. Ya da size bu şekilde aktarılmış olabilir. Ancak bu çoğu zaman doğru değildir. Çoğu durumda faktör analizi sonuçları tekrar tekrar yapılır ve analiz çıktıları incelenerek veriler üzerinden deneysel bir süreç takip edilir. Bu süreç bazen hüsranla bile sonuçlanabilir. Bu nedenle ölçek geliştirme çalışmalarında faktör analizinden harikalar yaratmasını beklemeyin. Faktör analizinde etkili bir sonuç almak için mutlaka ölçek geliştirme süreçlerinde deneyimli bir uzman ile birlikte çalışmayı tercih edin.

Faktör analizi ile ilgili tüm bilgileri burada özetlemek güçtür. Sadece faktör analizi tekniklerini anlatan onlarca kitap yazıldığı düşünülürse bunun neden mümkün olmadığı anlaşılabilir. Yine de yol göstermesi ve fikir vermesi amacıyla burada SPSS ile bir faktör analizinin nasıl yapılacağı ve yorumlanacağına ilişkin gerçekleştirilen eğitimden bir kesit paylaşılmıştır. Elbette faktör analizi için kullanılabilecek tek yazılım SPSS değildir. Açımlayıcı faktör analizi için SPSS, R, Mplus, Jamovi, JASP v.b. yazılımlar kullanılabilir. SPSS ile faktör analizi nasıl yapılır buyurun göz atalım.

Yorumlarınız ile bu içeriğin gelişmesini ve okuyuculara daha fazla katkıda bulunmasını sağlayabilirsiniz. İçeriği beğendiyseniz paylaşarak daha çok kişinin bilgilenmesine destek olabilirsiniz.